CENTRALA. TEREN FABRYCZNY / THE HEADQUARTERS. FACTORY PREMISES

Strona główna
CENTRALA. TEREN FABRYCZNY / THE HEADQUARTERS. FACTORY PREMISES

Centrala to jeden z zespołów przemysłowych dawnych Zakładów Żyrardowskich, na które składały się: Bawełnianka (przędzalnia bawełny), Roszarnia, Centrala oraz Bielnik, później nazywany również Wykończalnią. Wydzielenie poszczególnych zespołów miało swe uzasadnienie w ciągu produkcyjnym.

Roszarnia (nazwa pochodzi od słowa rosić) odpowiedzialna była za obróbkę słomy lnianej. Tutaj ją moczono w celu oddzielenia włókna. Dale sjłoma podlegała suszeniu, a następnie międleniu i trzepaniu, które to procesy miały za zadanie wyodrębnić i usunąć zdrewniałe części łodyg. Tak przygotowany surowiec trafiał na Centralę – najpierw do czesalni, a później do przędzalni, gdzie włókna zamieniały się w lnianą przędzę. W kolejnym etapie z przędzy powstawała tkanina. Gotową tkaninę przekazywano na Bielnik, gdzie była poddawana procesowi bielenia, farbowania, nadrukowywania wzorów, by następnie w sprawnych rękach szwaczek zamieniać się w obrusy, serwetki oraz inne elementy lniane konfekcji.

Na zabudowę Centrali składają się przede wszystkim budynki przędzalni oraz tkalni, w tym wybudowana w latach 1830-1833 Stara Przędzalnia, będąca jednym z pierwszych obiektów żyrardowskiej fabryki. W latach 1858-1861 dobudowano do niej pierwszą tkalnię mechaniczną. Najbardziej okazały gmach, to Nowa Przędzalnia, wybudowana w latach 1910-1012 z wykorzystaniem najnowszych wówczas technologii w zakresie budownictwa i zabezpieczenia przeciwpożarowego. Dookoła liczne obiekty o funkcjach pomocniczych, m.in. czesalnia przędzy, kotłownia z elektrownią, stolarnia, warsztaty czy budynki magazynowe.

Na skraju Centrali, podążając w kierunku Bielnika, znajduje się uruchomiona w 1870 r. Pończoszarnia, a także budynek administracyjny z działem technicznym i szkołą rzemieślniczo-tkacką.

Istotnymi elementami w układzie przestrzennym Centrali jest rzeka Pisia Gągolina i wybudowany do celów technologicznych Górny Staw oraz bocznica kolejowa, łącząca wszystkie trzy zespoły fabryki, skomunikowana z linią kolejową stacji dawnej Kolei Warszawsko – Wiedeńskiej, umożliwiająca sprawny transport surowca i gotowych wyrobów.

Centrala (headquarters) was one of the industrial complexes of the former Żyrardów Works, which consisted of: Bawełnianka (cotton spinnng mill), Roszarnia (rettery), Centrala (headquarters) and Bielnik (bleachery), later also known as Wykończalnia (finishing shop). The separation of individual complexes was justified by the production process.

The Rettery was responsible for processing flax straw. Here, it was soaked in order to separate the fibers. The straw was then dried, broken and scutched, which was to separate and remove the woody parts of the stems. The prepared raw material was sent to the Headquarters; first to the hackling shop and then to the spinning mill, where the fibers were turned into linen yarn. Next, the yarn was used to make fabric. The finished fabric was sent to the Bleachery, where it was bleached, dyed and printed with patterns, and then, in the skilled hands of seamstresses, turned into tablecloths, napkins and other linen items.

The Headquarters consists mainly of spinning and weaving mills, including the Old Spinning Mill from 1833, one of the first buildings of the Żyrardów factory. In 1861, the first mechanical weaving mill was added to it. The most impressive building is the New Spinning Mill, built in 1912 using the latest construction and fire protection technologies available at the time. It is surrounded by numerous auxiliary buildings, including a yarn hackling shop, a boiler room with a power plant, a carpentry shop, workshops and warehouse buildings.

On the edge of the Headquarters, heading towards the Bleachery, there is a hosiery factory, opened in 1870, as well as an administrative building with a technical department and a craft and weaving school.

Important elements in the spatial layout of the Headquarters are the Pisia Gągolina River and the Upper Pond, built for technological purposes, as well as a railway siding connecting all three factory complexes, itself connected to the railway line of the former Warsaw-Vienna Railway, enabling efficient transport of raw materials and finished products.